آیه 171 سوره اعراف

وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ وَ اذْكُرُوا ما فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (171)

وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ‌: و ياد بياور اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم براى يهود زمان خود، زمانى را بر كنديم و برداشتيم كوه طور را بالاى سر ايشان براى قبول تورات، كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ: گوئيا آن كوه سايبانى بود بر سر ايشان. جبرئيل به امر الهى كوه را به اندازه و مقدار لشكر گاه ايشان، يك فرسخ در يك فرسخ از جا بر كنده، فوق آنها نگهداشت. چون آن را ديدند ترسيدند، وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ‌: و گمان كردند آنكه، كوه بر ايشان افتد. به سجده افتادند. يك طرف صورت به زمين و به چشم ديگر نگاه مى‌كردند از ترس آنكه مبادا كوه بيفتد بر آنها، و لذا يهود سجده به طرف چپ كنند، و گويند اين سجده بر ما مبارك است، زيرا چنان عذابى از ما دفع شد. در اخبار اهل بيت عليهم السّلام وارد شده منافقين به يك طرف سجده و مؤمنين پيشانى بزمين نهادند.

خلاصه امر فرموديم كه: خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ: اخذ كنيد آنچه را عطا فرموديم از احكام به جديت و عزم ثابت، وَ اذْكُرُوا ما فِيهِ‌: و ياد كنيد بر وجه عمل آنچه در او است از مواثيق و عهود كه اوامر و نواهى است و آن را متروك و عاطل مگذاريد، لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ‌: براى اينكه بپرهيزيد از معاصى و بترسيد از عذاب الهى تا در عداد متقيان باشيد در ترك قبايح اعمال و رذايل اخلاق.

سوره الأعراف «7»: آيات 170 تا 171

وَ الَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِينَ (170) وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ وَ اذْكُرُوا ما فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (171)

ترجمه‌

و آنانكه تمسّك نمايند بكتاب و بر پا داشتند نماز را بدرستيكه ما ضايع نمى‌نمائيم مزد اصلاح كنندگانرا

و هنگاميكه بلند كرديم كوه را بر زبر ايشان كه گويا آن سايبانى بود و گمان كردند كه آن فرود آينده است بر آنها بگيريد آنچه داديم شما را بقوّت و ياد كنيد آنچه را در آن است باشد كه شما پرهيزكار شويد.

تفسير

كسانى كه حفظ نمودند تورية را از تحريف مانند عبد اللّه بن سلام و امثال او كه قبول اسلام نمودند از يهود و كسانيكه تمسّك نمودند بقرآن و حمله علم آن كه كتاب ناطقند مانند شيعيان و بر پا داشتند نماز را كه عمود دين و عمده فروع آن است لذا تخصيص بذكر يافته خداوند اجر آنها را بنحو اكمل در دنيا و آخرت عطا خواهد فرمود چون آنها كسانى هستند كه در مقام اصلاح حال خودشان و ساير بندگان خدا بوده‌اند و بنابر اين الّذين مبتدا و جمله انّا لا نضيع اجر المصلحين خبر است و عائد حذف شده براى دلالت مصلحين بر آن و واو استينافيّه است و ممكن است عاطفه باشد بر الّذين يتّقون در آيه سابقه و جمله افلا تعقلون معترضه باشد ميان معطوف و معطوف عليه و قمى ره از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه اين آيه در باره آل محمد (ص) و شيعيان آنها نازل شده است و نتق كوه عبارت از قلع و رفع آنست و كلمه اذكر خطاب به پيغمبر (ص) يعنى ياد بياور در صدر آيه دوم مقدر است كه مكرر در امثال و نظائر آن بيان شده است چنانچه كلمه و قلنا يعنى و گفتيم قبل از كلمه خذوا بايد تقدير شود و عياشى ره از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه پرسيدند مراد از قوّت در اين آيه قوت بدنى است يا قلبى فرمود هر دو و قمّى از آنحضرت نقل نموده كه چون خداوند تورية را بر بنى اسرائيل نازل فرمود قبول نكردند پس خداوند كوه طور را بلند فرمود بر

جلد 2 صفحه 491

بالاى سر آنها و حضرت موسى بآنها فرمود اگر قبول نكنيد اينكوه بر سر شما فرود مى‌آيد پس ناچار قبول كردند و سرشان را بزمين انداختند و تفصيل اين آيه در سوره بقره كاملا گذشت.

وَ إِذ نَتَقنَا الجَبَل‌َ فَوقَهُم‌ كَأَنَّه‌ُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّه‌ُ واقِع‌ٌ بِهِم‌ خُذُوا ما آتَيناكُم‌ بِقُوَّةٍ وَ اذكُرُوا ما فِيه‌ِ لَعَلَّكُم‌ تَتَّقُون‌َ (171)

و ياد كن‌ زماني‌ ‌که‌ ‌ما كنديم‌ كوه‌ ‌را‌ بالاي‌ سر ‌آنها‌ ‌که‌ گويا سايباني‌ شد ‌بر‌ سر ‌آنها‌ و گمان‌ كردند ‌که‌ كوه‌ ‌بر‌ سر ‌آنها‌ فرود ميآيد بگيريد آنچه‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌ما بشما داديم‌ بقوّة ‌هر‌ چه‌ تمام‌تر و ياد كنيد آنچه‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌شما‌ پرهيزكار شويد نظير ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ‌در‌ سوره‌ بقره‌ ‌آيه‌ 62 گذشت‌ وَ رَفَعنا فَوقَكُم‌ُ الطُّورَ خُذُوا

جلد 8 - صفحه 23

ما آتَيناكُم‌ بِقُوَّةٍ وَ اذكُرُوا ما فِيه‌ِ لَعَلَّكُم‌ تَتَّقُون‌َ وَ إِذ نَتَقنَا الجَبَل‌َ نتق‌ بمعني‌ كندن‌ ‌است‌ بقول‌ ‌ما ريشه‌كن‌ كرديم‌ و جبل‌ همان‌ كوه‌ طور ‌است‌ ‌که‌ محل‌ مناجات‌ موسي‌ بوده‌ ‌که‌ طور سينا ‌باشد‌ بقرينه‌ سوره‌ بقره‌ ‌که‌ فرمود فَوقَكُم‌ُ الطُّورَ فَوقَهُم‌ كَأَنَّه‌ُ ظُلَّةٌ فوق‌ طرف‌ بالا ‌است‌ و يكي‌ ‌از‌ جهات‌ شش‌گانه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌هر‌ جسمي‌ دارا ‌است‌ فوق‌، تحت‌، يمين‌، يسار، قدام‌، خلف‌. ظلّه‌ بمعني‌ سايه‌ ‌است‌ مقابل‌ حرور چنانچه‌ ميفرمايد وَ لَا الظِّل‌ُّ وَ لَا الحَرُورُ فاطر ‌آيه‌ 20، و نيز ميفرمايد وَ ظَلَّلنا عَلَيهِم‌ُ الغَمام‌َ اعراف‌ ‌آيه‌ 160، و تعبير ‌به‌ كانّه‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ حقيقة سايه‌ بآن‌ نبود ‌که‌ موجب‌ راحتي‌ و آسايش‌ ‌آنها‌ ‌باشد‌ بلكه‌ موجب‌ تخويف‌ و تهديد ‌آنها‌ ‌بود‌ شبيه‌ سايبان‌ وَ ظَنُّوا أَنَّه‌ُ واقِع‌ٌ بِهِم‌ ‌که‌ گفتند عسكر موسي‌ يك‌ فرسخ‌ ‌در‌ يك‌ فرسخ‌ ‌بود‌ بالاي‌ سر ‌آنها‌ كوه‌ قرار گرفت‌ و چنان‌ مضطرب‌ شدند ‌که‌ ‌بر‌ سر ‌آنها‌ خراب‌ ميشود و ‌از‌ مفاد ‌آيه‌ استفاده‌ ميشود ‌که‌ اينها تورات‌ موسي‌ ‌را‌ نپذيرفتند و قبول‌ نكردند و ردّ كردند ‌اينکه‌ معجزه‌ باهره‌ ‌براي‌ تخويف‌ و تهديد ‌آنها‌ شد ‌که‌ قبول‌ كنند و بگيرند اشكال‌‌-‌ ‌اينکه‌ نوع‌ تهديدات‌ باعث‌ الجاء ميشود و منافات‌ ‌با‌ تكليف‌ و اختيار دارد جواب‌‌-‌ ابدا الجائي‌ و سلب‌ اختياري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ نشد چنانچه‌ عصاي‌ موسي‌ موجب‌ الجاء فرعونيان‌ نگرديد و شاهد ‌بر‌ ‌اينکه‌ دعوي‌ ‌آيه‌ ‌بعد‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ تهديدات‌ ‌مع‌ ‌ذلک‌ اعراض‌ كردند خُذُوا ما آتَيناكُم‌ بِقُوَّةٍ مراد ‌از‌ ‌ما آتيناكم‌ تورات‌ ‌است‌ بقرينه‌ وَ اذكُرُوا ما فِيه‌ِ و مراد ‌از‌ قوّة طبق‌ حديث‌ مروي‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌در‌ صافي‌ و برهان‌ و احتجاج‌ طبرسي‌ قوّت‌ ايمان‌ و قوت‌ بدن‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌با‌ تمام‌ قوت‌ و قدرت‌ و ايمان‌

جلد 8 - صفحه 24

راسخ‌ بگيرند تورات‌ ‌را‌، و مراد ‌از‌ وَ اذكُرُوا ما فِيه‌ِ فرا گرفتن‌ و عمل‌ كردن‌ ‌بر‌ طبق‌ دستورات‌ ‌او‌ ‌است‌ نه‌ فقط بوسيدن‌ و روي‌ مبل‌ گذاردن‌ ‌ يا ‌ تلاوت‌ كردن‌ ‌باشد‌ چنانچه‌ معمول‌ بسياري‌ ‌از‌ مسلمين‌ ‌با‌ قرآن‌ آنست‌ نزد اطفال‌ ‌خود‌ گذارند ‌براي‌ حفظ، روي‌ طاق‌ نصرت‌ گذارند ‌براي‌ تشريفات‌، بالاي‌ درب‌ خانه‌ نصب‌ كنند عزيزان‌ ‌آنها‌ ‌اگر‌ بخواهند ‌از‌ خانه‌ بيرون‌ روند ‌ يا ‌ مسافرت‌ كنند ‌از‌ زير قرآن‌ رد كنند و بسا پاره‌اي‌ آيات‌ ‌را‌ ‌هم‌ تلاوت‌ كنند ‌براي‌ حفظ مال‌ ‌از‌ سرقت‌ ‌ يا ‌ رفع‌ مرضي‌ ‌ يا ‌ استخاره‌ ‌براي‌ امور دنيوي‌ ولي‌ اينها و ‌لو‌ بي‌اثر نيست‌ و ممدوح‌ ‌است‌ لكن‌ غرض‌ اصلي‌ عمل‌ كردن‌ بدستورات‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌که‌ دارد يكي‌ ‌از‌ شفعاء و خصماء ‌در‌ قيامت‌ قرآن‌ مجيد ‌است‌ لَعَلَّكُم‌ تَتَّقُون‌َ مكرر تفسير ‌شده‌.

]

(آیه 171)- آخرین سخن در باره قوم یهود: این آیه آخرین آیه‌ای است که در این سوره پیرامون زندگی بنی اسرائیل سخن می‌گوید و در آن سرگذشت دیگری را به جمعیت یهود یادآوری می‌کند، سرگذشتی که هم درس عبرت است و هم دلیل بر سپردن یک پیمان، می‌گوید: به خاطر بیاورید «هنگامی که کوه را بالای سر آنها قرار دادیم، آنچنان که گویی سایبانی بر سر آنها بود» (وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ).

«و آنچنان که آنها گمان بردند بر سرشان سقوط خواهد کرد» (وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ). وحشت و اضطراب سراسر وجودشان را گرفت، و به تضرع افتادند.

در همان حال به آنها گفتیم «آنچه را از احکام به شما داده‌ایم با جدیت و قوت بگیرید» (خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّةٍ).

«و آنچه در آن مانده است به خاطر داشته باشید تا پرهیزکار شوید» (وَ اذْکُرُوا ما فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ). از کیفر خدا بترسید و به پیمانهایی که در آن از شما گرفته‌ایم عمل کنید.

یعنی، تمام رسالت موسی (ع) و سایر انبیاء و مبارزات درگیریهای مستمر و سخت آنان، و ناراحتیها و شداید طاقت فرسایی که تن به آن دادند، همه برای آن بوده است که فرمان خدا و اصول حق و عدالت و پاکی و تقوا در میان همه بطور کامل اجرا گردد.